Tác phẩm của điện ảnh Đức tranh giải tại hạng mục Phim nước ngoài của Oscar 2017, lấy tâm điểm là mối quan hệ giữa một đôi cha con với nhiều khúc mắc và khoảng cách về hệ tư tưởng.
Thể loại: Hài, tâm lý
Đạo diễn: Maren Ade
Diễn viên chính: Peter Simonischek, Sandra Hüller
Zing.vn đánh giá: 9/10
Ở cái tuổi xế chiều, thay vì quây quần bên con cháu, ông giáo dạy nhạc Winfried Conradi (Peter Simonischek) sống cô đơn trong căn nhà bừa bộn bên chú chó già Willi và trái tim bệnh tật.
Ly dị vợ, con gái luôn bận bịu công việc ở nước ngoài, không còn nhiều học trò tới học đàn, Winfried chỉ còn mỗi niềm vui duy nhất là lắp bộ hàm vẩu luôn thủ sẵn trong túi để chọc cười mọi người bằng những câu nói đùa cợt chẳng mấy ai hưởng ứng.
Một sáng thức giấc giữa khu vườn cạnh nhà, Winfried phát hiện ra chú chó Willi mà mình hết mực yêu quý đã qua đời. Chẳng còn ai ở bên, Winfried quyết định xách vali từ Đức sang Romania để thăm cô con gái Ines (Sandra Hüller) đang làm tư vấn viên tại thành phố Bucharest.
Chuyến thăm đường đột của ông bố đặt Ines vào tình huống khó xử khi cô còn đang phải đau đầu giải quyết yêu cầu của vị khách hàng khó tính Henneberg (Michael Wittenborn) trong việc tái cơ cấu và sa thải công nhân người bản xứ khỏi các dự án khai thác dầu mỏ ở quốc gia kém phát triển bậc nhất châu Âu này.
 |
| Lần đầu ra mắt tại Cannes 2016, Toni Erdmann đã gây được tiếng vang lớn với truyền thông quốc tế, và được đánh giá là ứng cử viên hàng đầu cho giải Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc tại Oscar 2017. |
Về phần mình, không chỉ khám phá ra một đất nước Romania với sự phân cách đến cùng cực giữa người giàu và người nghèo, Winfried còn chợt nhận ra rằng cuộc sống của cô con gái thực ra chẳng hạnh phúc hơn mình là bao. Ines đang phải sống giữa thành phố xa lạ với áp lực thường trực của công việc và sự thờ ơ của những người “bạn” chỉ thích chia sẻ những câu chuyện phiếm bên bàn rượu.
Quyết tâm thay đổi cuộc sống ảm đạm của con gái, Winfried lắp bộ hàm vẩu quen thuộc và mái tóc giả bù xù để biến mình thành “chuyên gia khai vấn cách sống” Toni Erdmann – người luôn theo bám Ines mọi nơi, mọi lúc với những trò đùa vô duyên.
Nhưng càng cố gắng bao nhiêu thì Winfried hay Toni Erdmann chỉ càng khiến lnes thêm căng thẳng và tức giận vì sự vụng về, cũng như khoảng cách quá lớn về tuổi tác, suy nghĩ, và cách sống giữa hai cha con.
Thứ duy nhất còn giữ hai người lại gần nhau là tình cảm bố con và những mảnh vụn ký ức về gia đình nhà Conradi. Liệu thế có là đủ để Winfried níu kéo người thân duy nhất còn lại trong cuộc đời ông và giúp Ines thoát khỏi vực thẳm của công việc, cũng như cuộc sống đoạ đầy ở Bucharest?
Một bộ phim về những giá trị truyền thống
Toni Erdmann do nữ đạo diễn người Đức Maren Ade thực hiện là một trong những tác phẩm điện ảnh được đánh giá cao nhất của điện ảnh châu Âu năm 2016.
Lấy cảm hứng từ chính người cha của Ade, bộ phim bi-hài kịch thực sự là bức tranh về xã hội hiện đại châu Âu nói chung, trong thời điểm vị trí gia đình cũng như các giá trị truyền thống như tình bạn, tình yêu đang dần phai nhoà trước sức ép đến từ công việc, tham vọng thăng tiến, và những nhu cầu vật chất của cuộc sống gấp gáp thế kỷ XXI.
 |
| Câu chuyện về cha con nhà Conradi không chỉ gói gọn quanh tình phụ tử, mà đạo diễn Maren Ade còn muốn đề cập đến nhiều điều hơn thế. |
Bối cảnh chính của Toni Erdmann – thủ đô Bucharest, Romania – là nơi mà khán giả có thể chứng kiến rõ ràng sự đối đầu giữa cái cũ và cái mới. Bởi tại đó, các toà nhà chung cư sang trọng tồn tại song song cùng những khu ổ chuột nhếch nhác bẩn thỉu. Bởi tại đó, người ngoại quốc giàu có như Ines hoàn toàn có thể sống thoải mái, sung túc bên cạnh những người Romania nhân hậu nhưng nghèo khó, luôn phải đối mặt với nguy cơ mất việc.
Điểm khác biệt của kịch bản Toni Erdmann là việc Maren Ade không hề tận dụng bối cảnh giàu kịch tính ấy để đẩy nhanh nhịp phim bằng những bi kịch hay số phận khác biệt. Trái lại, xuyên suốt bộ phim, cô lựa chọn nhịp phim tương đối chậm rãi để các nhân vật có cơ hội bộc lộ dần dần những góc khuất bên trong con người họ.
Bởi thế, khi bộ phim khép lại, người xem chắc chắn sẽ có một cái nhìn khác hẳn về từng nhân vật, từ cha con nhà Conradi cho tới những nhân vật phụ tưởng chừng chẳng có nhiều tiếng nói như cô trợ lý người địa phương Anca (Ingrid Bisu) của Ines.
Tuy có nhịp phim chậm và thời lượng khá dài lên tới 162 phút, nhưng Toni Erdmann vẫn hết sức cuốn hút nhờ sự cân bằng giữa bi kịch và xung đột của các nhân vật với những chi tiết hài hước đến từ Winfried/Toni Erdmann và sự tương tác của ông với những con người Romania chân thành, nhân hậu.
Nói không ngoa, Maren Ade là ngôi sao sáng nhất của Toni Erdmann khi cô không chỉ xây dựng được một bộ phim có kết cấu chắc chắn, dễ hiểu với tuyến nhân vật đặc sắc, mà còn đưa vào tác phẩm nhiều lớp lang những chi tiết biểu tượng và các thông điệp ngầm về triết lý sống mà nếu không để ý, khán giả sẽ dễ dàng bỏ qua.
Sự tỏa sáng của bộ đôi diễn viên chính
Với một kịch bản pha trộn cả chất bi và hài như Toni Erdmann, dàn diễn viên chính của phim có trách nhiệm rất lớn trong việc giữ cho mạch phim không bị đứt đoạn bởi những pha hài quá lố hay sự uỷ mị không cần thiết.
Peter Simonischek trong vai Winfried/Toni Erdmann đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ ấy khi sự vụng về và vẻ ngoài luộm thuộm của ông dễ dàng làm người xem phải phì cười, nhưng cũng hoàn toàn có thể cảm nhận thấy nỗi buồn và nỗi cô đơn sâu thẳm ẩn giấu bên trong ông lão to lớn, kiệm lời.
Không hề kém cạnh Simonischek, Sandra Hüller cũng hết sức thành công trong một vai diễn đòi hỏi sự kiềm chế rất lớn về mặt cảm xúc như Ines Corandi.
 |
| Cả hai diễn viên chính của Toni Erdmann đều mang đến cho bộ phim màn trình diễn tuyệt vời. |
Tuy có vẻ ngoài hiện đại và tác phong hết sức năng động, nhưng Hüller đem lại cho khán giả cảm giác bất an về một “quả bom tinh thần nổ chậm” bên trong Ines. Nó hoàn toàn trái ngược với sự vững chắc, bình thản từ ông giáo già Winfried “chẳng có tham vọng gì với cuộc sống”.
Sự phối hợp nhịp nhàng giữa Simonischek và Hüller, đặc biệt trong nửa cuối bộ phim, thực sự đã biến Toni Erdmann trở thành bức tranh chân thực về quan hệ gia đình trong xã hội hiện đại mà hẳn nhiều người xem có thể cảm thấy giật mình khi tham chiếu với cuộc sống bản thân.
Một trong những phân đoạn đáng nhớ nhất của Toni Erdmann là khi Winfried đệm đàn để Ines hát ca khúc nổi tiếng Greatest Love of All của danh ca Whitney Houston. Không sở hữu giọng hát quá xuất sắc, nhưng Ines vẫn khiến các khán giả bất đắc dĩ phải trầm trồ bởi tiếng hát buồn bã như xuất phát từ sâu thẳm tâm can.
Cô lặng lẽ bỏ ra ngoài sau khi kết lại bằng câu cuối cùng của bài hát, “And if, by chance, that special place. That you’ve been dreaming of. Leads you to a lonely place. Find your strength in love” (Nếu chẳng may giấc mơ của bạn lại dẫn tới một nơi chốn cô đơn, hãy tìm kiếm sức mạnh từ trong tình yêu).
 |
| Thành công của Toni Erdmann khiến người Mỹ hiện muốn thực hiện phiên bản tiếng Anh của bộ phim. |
Có lẽ đó cũng là thông điệp mà Toni Erdmann muốn dành cho con gái, dành cho khán giả. Cuộc sống chẳng hề dễ dàng, nhưng ít nhất hãy cố gắng tìm lấy cho mình chút niềm vui, hay tình yêu nào đó.
Không có nhân vật “chính diện” hay “phản diện”, cũng chẳng cố gắng áp đặt bài học to tát, cách tiếp cận nhẹ nhàng và nhân văn mà Maren Ade dành cho một đề tài gai góc, khó nhằn như sự tan vỡ của mô hình gia đình truyền thống và cuộc tìm kiếm trong tuyệt vọng niềm vui cuộc sống đã giúp Toni Erdmann tránh được lối mòn giáo điều, đồng thời giúp khán giả tĩnh tâm, bình thản hơn để nhìn lại cuộc sống của chính mình.
Tại Oscar 2017, Toni Erdmann là một trong năm tác phẩm tranh giải Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc và được giới quan sát đánh giá là có khả năng cao được Viện hàn lâm trao tượng vàng. Hiện người Mỹ đã có kế hoạch thực hiện phiên bản tiếng Anh của bộ phim với Jack Nicholson và Kristen Wiig.
