“First They Killed My Father” có thể chưa trọn vẹn về mặt nghệ thuật, nhưng là nỗ lực đáng khen của Angelina Jolie khi cô khai thác một trong những “điểm đen” của lịch sử hiện đại.
Thể loại: Tâm lý, lịch sử
Đạo diễn: Angelina Jolie
Diễn viên chính: Sreymoch Sareum, Kompheak Phoeung, Socheata Sveng, Dara Heng, Kimhak Mun
Zing.vn đánh giá: 7/10
Một trong những bê bối lớn nhất của chính phủ Mỹ trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam là việc Tổng thống Nixon bí mật ra lệnh cho lực lượng không quân ném bom rải thảm lãnh thổ Cambodia – quốc gia luôn cố gắng giữ vai trò trung lập trong suốt cuộc chiến.
Không chỉ gây ra thiệt hại nặng nề về người và của cho nhân dân Cambodia, những trận ném bom phi pháp của người Mỹ còn vô tình góp phần khiến Khmer Đỏ lớn mạnh. Dưới sự lãnh đạo của “anh cả” Pol Pot, lực lượng đã lật đổ thành công chính quyền quân sự của tướng Lon Nol vào năm 1975 và trở thành chế độ cầm quyền tại Cambodia kể từ đó tới năm 1979.
Nhưng chỉ trong vỏn vẹn bốn năm ngắn ngủi mà Khmer Đỏ nắm giữ quyền lực, một phần tư trong tổng số tám triệu người dân Cambodia đã bỏ mạng. Trong đó, binh lính chính quyền đã trực tiếp giết hại gần 1,4 triệu người, còn gần một triệu người khác bỏ mạng vì đói khát, bệnh tật trong các trại lao động tập trung của chế độ tàn bạo.
 |
| First They Killed My Father là bộ phim mới nhất của Angelina Jolie trên cương vị đạo diễn, với đề tài là nạn diệt chủng của chính quyền Khmer Đỏ hồi cuối thập niên 1970. |
Tuy được giới sử học đánh giá là một trang đau buồn và tàn khốc bậc nhất của lịch sử thế giới kể từ sau Thế chiến II, nhưng những gì mà người dân Cambodia phải trải qua dưới Chế độ diệt chủng Khmer Đỏ lại không phải là đề tài điện ảnh hay được khai thác.
Ngoại trừ bộ phim từng giành giải Oscar là The Killing Fields (Cánh đồng chết) của đạo diễn Roland Joffé từ năm 1984, hầu hết tác phẩm đáng kể về đề tài nạn diệt chủng Khmer Đỏ đều thuộc dòng tài liệu, mà nổi tiếng nhất là The Missing Picture (2013) của đạo diễn Rithy Panh. Do đó, First They Killed My Father của Angelina Jolie thực sự giành được sự quan tâm trong thời gian qua.
Tái hiện hiện thực bạo tàn, đẫm máu
Dựa trên cuốn hồi ký cùng tên của nhà hoạt động nhân quyền Loung Ung, bộ phim của Jolie tái hiện những năm tháng đầu tiên mà đất nước Cambodia phải gồng mình rên xiết dưới chế độ Khmer Đỏ qua con mắt của cô bé năm tuổi Loung Ung.
Trước năm 1975, là một sĩ quan cấp cao trong chính quyền Lon Nol, ông Ung (Phoeung Kompheak) đủ điều kiện để chăm lo một cuộc sống no đủ cho vợ (Sveng Socheata) và bảy đứa con bao gồm Kim (Mun Kimhak), Meng (Heng Dara), Khouy (Khoun Sothea), Geak (Sarun Nika), Chaou (Run Malyna), Loung (Sareum Srey Moch), và Keav (Oun Srey Neang).
Nhưng khi Mỹ tháo chạy hoàn toàn khỏi Đông Dương và Khmer Đỏ giành chiến thắng trong cuộc nội chiến ở Cambodia vào năm 1975, ông Ung bắt đầu thấy lo ngại cho sự an nguy của bản thân và gia đình dưới chế độ mới. Quả thực ngay sau khi chính quyền “cách mạng” của Pol Pot tiến vào thủ đô Phnom Penh, toàn bộ người dân thành phố, trong đó có gia đình ông Ung, bị buộc phải di tản khỏi thủ đô về nông thôn trong ba ngày để “tránh bom Mỹ”.
 |
| Trang sử đau thương của Cambodia được tái hiện qua các trang hồi ký của Loung Ung, và nay là những thước phim của Jolie. |
Ba ngày đã trôi qua, bom Mỹ chẳng thấy đâu. Nhưng họ cũng không được quay lại Phnom Penh. Tài sản đáng giá của nhà ông Ung hoặc phải bỏ lại ở thủ đô, hoặc đã bị lính Khmer Đỏ tịch thu dọc đường. Lúc này, họ đến tá tục tạm tại nhà của một người bà con ở một vùng làng quê nghèo.
Nhưng ngay đến cả những người ruột thịt cũng chẳng dám chứa chấp “kẻ thù của cách mạng” như ông Ung. Cả gia đình ông lại phải khăn gói lên đường, để rồi bị thu gom vào một trại tập trung lao động của Khmer Đỏ.
Tại đây, cô bé năm tuổi Loung bắt đầu chứng kiến sự tàn khốc của chế độ diệt chủng Khmer Đỏ. Chính quyền đã buộc những người trí thức như bố mẹ cô và thậm chí là cả lũ trẻ con đang “tuổi ăn tuổi ngủ” như Loung phải ra đồng lao động để “phục vụ các chiến sĩ Khmer Đỏ ngoài chiến trường”.
Cũng chính chế độ ấy đã chia rẽ gia đình của Loung, và xóa sạch tuổi thơ trong trẻo của cô bé bằng những cơn ác mộng không thể phai nhòa về bạo lực, về cái chết, về sự vô nhân tính.
Nỗ lực đến từ trái tim của Angelina Jolie
Không chỉ là một minh tinh, nữ diễn viên – đạo diễn Angelina Jolie còn được biết tới qua vô vàn hoạt động nhân đạo mà cô đã thực hiện không ngừng nghỉ trong suốt nhiều năm.
Có lẽ xuất phát từ tinh thần vị nhân sinh ấy, nhiều bộ phim do cô chấp bút và trực tiếp thực hiện như A Place in Time (2007), In the Land of Blood and Honey (2011) hay Unbroken (2014) đều có nội dung gắn liền với những trang buồn của lịch sử thế giới hiện đại và đem tới cho khán giả nhiều bài học đáng giá về lịch sử, về quyền con người, và về tinh thần nhân đạo.
Cũng là một tác phẩm đậm chất nhân văn như vậy, nhưng First They Killed My Father còn gần với trái tim của Jolie hơn bởi cậu bé đầu tiên mà cô nhận nuôi chính là từ đất nước Cambodia. Cũng chính cậu bé ấy – Maddox Jolie-Pitt – nay còn giúp mẹ trong vai trò trợ lý sản xuất cho dự án.
 |
| Angelina Jolie từng cho biết cô thực hiện bộ phim giống như một món quà đặc biệt dành tặng Maddox, để cậu hiểu hơn về quê hương mình. |
Do đó, người xem có thể cảm thấy sự trân trọng mà Angelina Jolie dành cho đất nước và con người Cambodia qua từng thước phim của First They Killed My Father – bộ phim chuyển thể từ cuốn hồi ký của một nạn nhân người Cambodia, chỉ sử dụng bối cảnh Cambodia, diễn viên Cambodia, và thoại tiếng Cambodia.
Suốt chiều dài 136 phút của bộ phim, Jolie và nhà quay phim Anthony Dod Mantle – người từng giành giải Oscar cho phần hình ảnh của Triệu phú ổ chuột (2008) – mang đến cho người xem muôn mặt đối nghịch của đất nước Cambodia, từ những con người chất phác hết mực hồn hậu đến những tên “cán bộ” Khmer Đỏ máu lạnh, mù quáng bởi tư tưởng giáo điều của Pol Pot, hay từ những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay cho đến những đền đài bỏ hoang trong các cánh rừng rậm rạp.
Điều đáng tiếc nhất của bộ phim có lẽ là công đoạn dựng phim và biên tập. Bởi dù First They Killed My Father sở hữu rất nhiều cảnh quay đẹp đẽ, nhịp phim lại vô cùng chậm rãi, thậm chí thiếu sự kết nối giữa các phân đoạn và gây ra cảm giác rời rạc, khiến hiệu quả cảm xúc tổng thể bị suy giảm.
Lịch sử cần được soi rọi
Là tác phẩm kể về một giai đoạn bi thương trong lịch sử thế giới thế kỷ XX nhưng lại ít được đề cập tới trong văn hóa đại chúng, First They Killed My Father của Angelina Jolie chắc chắn khiến nhiều người xem phải quặn lòng vì nỗi đau thể chất và tinh thần mà người dân Cambodia phải chịu đựng dưới chế độ Khmer Đỏ.
Có nhiều cảnh phim rất đắt xoay quanh cô bé Loung như lúc cô bé cùng các bạn đồng trang lứa đi giữa những cánh đồng chết, hay cảnh Loung hoảng loạn kiếm tìm người thân giữa tro tàn của chiến tranh.
Về khía cạnh đó, Angelina Jolie xứng đáng nhận lời khen ngợi cho lựa chọn nghệ thuật của mình trong việc xây dựng các cảnh phim qua con mắt trẻ thơ của cô bé năm tuổi Loung Ung. Lựa chọn ấy vừa giúp giảm bớt bầu không khí ngột ngạt, đè nén, lại vừa nhắc nhở khán giả rằng trong số vô vàn nạn nhân của chiến tranh, có rất nhiều cô bé ngây thơ, trong trắng như Loung, nhưng bị chế độ Khmer Đỏ nghiền nát nhân danh ý thức hệ.
 |
| Bộ phim của Jolie có thể không ấn tượng bằng Beasts of No Nation, nhưng vẫn mang giá trị riêng nhất định. |
Thông điệp ấy của First They Killed My Father chắc chắn còn khiến nhiều khán giả nhớ tới một tác phẩm cũng gây tiếng vang khác của Netflix: Beasts of No Nation (2015) do đạo diễn Cary Joji Fukunaga thực hiện. Bởi cả hai đều có nhân vật chính là những đứa trẻ có tuổi thơ đánh cắp bởi bạo tàn, và đều vẽ nên bức chân dung đẹp đẽ nhưng đầy đau đớn của trẻ em trong chiến tranh.
Song, sự bạo liệt cùng nhịp phim dồn dập và phần dựng phim gọn gàng giúp Beasts of No Nation để lại dấu ấn sâu sắc hơn trong lòng khán giả. Còn First They Killed My Father sở hữu phần kết với quá nhiều thông điệp, từ tinh thần phản chiến, tình cảm mà đạo diễn Jolie dành cho trẻ thơ, cho tới lời cảnh tỉnh về tác hại khủng khiếp của mìn chống người – sứ mệnh mà tác giả kịch bản Loung Ung dành cả đời người để tho đuổi.
Chưa kể, dàn diễn viên người Cambodia trong First They Killed My Father cũng không thực sự gây ấn tượng mạnh mẽ như bộ đôi Idris Elba – Abraham Attah trong tác phẩm lấy bối cảnh châu Phi của đạo diễn Fukunaga.
Nhìn chung, First They Killed My Father vẫn là một tác phẩm đáng thưởng thức và suy ngẫm. Đó là bởi sự trân trọng mà Angelina Jolie dành cho đất nước và con người Cambodia.
Một chủ đề “không ăn khách” như nạn diệt chủng của Khmer Đỏ cần những lời động viên và cổ vũ, nhất là trong hoàn cảnh Hollywood đang lãng quên nhiều đề tài lịch sử và mảnh đất không nhiều người biết tới, hoặc nếu có động đến thì lại có góc nhìn và dàn diễn viên “Hollywood hóa”, mang tính thương mại.
Lịch sử cần được tôn trọng, dù đó là lịch sử về bất cứ giai đoạn nào, về bất cứ đất nước nào. Bởi điều đó giúp con người rút ra những bài học đáng giá, tránh lặp lại quá khứ đau buồn trong tương lai. First They Killed My Father chính là một nỗ lực như thế, và hy vọng Angelina Jolie có thể tiếp tục mang đến cho khán giả nhiều tác phẩm giá trị về những khúc quanh cần được soi sáng của lịch sử.
